Historia Towarzystwa

Koniński regionalny ruch społeczno-kulturalny przyjął zorganizowaną formę działania w 1962 r. Jesienią tegoż roku z inicjatywy grupy miejscowych społeczników powstało Konińskie Towarzystwo Regionalne (KTR), a w następnym roku został przyjęty i zatwierdzony statut KTR. Z chwilą powstania w 1964 r. Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego KTR zgłosiło doń swój akces i stało się jednym z jego terenowych oddziałów.

Do inspiratorów i organizatorów ruchu regionalnego w Koninie należy zaliczyć m.in. A. Gajdeckiego, Z. Szklarkowskiego, A. Studzińskiego, Z. Pęcherskiego, R. Sobczaka, S. Wiśniewskiego. Pierwszy z wymienionych był prezesem KTR w latach 1962-1963, drugi w latach 1964-1965, a trzeci w latach 1966-1977.

            Inicjatorzy powstania KTR opracowali w 1962 r. program działania, który określił rolę, zadania i formy działania tworzonej organizacji w piętnastoletnim okresie jej istnienia. Celem było stworzenie ośrodka działalności kulturalnej spełniającego rolę koordynatora i inicjatora wszelkich działań społecznych zmierzających do ożywienia życia kulturalnego oraz wyzwalania społecznych inicjatyw, których podmiotem był - przechodzący wówczas burzliwe przemiany - region koniński. Jednocześnie postanowiono tworzyć sprzyjające warunki do podejmowania badań naukowych w zakresie historii regionu, jak też zachodzących zjawisk społeczno-kulturalnych, wynikających z gwałtownego procesu jego uprzemysłowienia i urbanizacji.

Szerokiemu spektrum zainteresowania członków i władz KTR odpowiadały również bardzo zróżnicowane formy działania. Organizowano spotkania, odczyty i prelekcje, na które często zapraszano naukowców z ośrodków uniwersyteckich i znanych twórców kultury. Dużą uwagę poświęcano organizowaniu wystaw i obchodów poświęconych rocznicom ważnych dla regionu wydarzeń historycznych. Umiejętnie wykorzystano przy tym możliwości wynikające z przyjętego i realizowanego z dużym rozmachem przez ówczesne władze polityczne i państwowe programu obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego.

Istotnym wydarzeniem był również zorganizowany w 1968 r. zjazd wychowanków liceum ogólnokształcącego w Koninie, najstarszej w regionie szkoły średniej. Podjęto wówczas decyzje o powołaniu odrębnej sekcji KTR, zrzeszającej wychowanków konińskich szkół średnich. Sekcja ta, kierowana przez S. Wiśniewskiego, odgrywała istotna rolę
w działalności Towarzystwa. Z okazji zjazdu przygotowano powielaczowe wydanie jednodniówki pt. „Ziemia Konińska gwałtownie przebudzona”, w której zawarto szereg przyczynków i informacji o przeszłości historycznej ziemi konińskiej. Ta skromna próba edytorska spotkała się z szerokim zainteresowaniem i ujawniła potrzebę szerszej informacji
o przeszłości i teraźniejszości regionu. Inicjatywa wydawania regionalnego periodyku zaowocowała, powielonymi w latach 1969-1972, trzema tomami „Ziemi Konińskiej”. Zawarto w nich opracowania przygotowane przez miejscowych autorów. Były one poświęcone przede wszystkim aktualnym – według ówczesnej oceny – problemom życia ekonomicznego i społecznego powiatu, ale nie zabrakło również materiałów z zakresu historii regionu.

Przygotowanie kolejnych tomów „Ziemi Konińskiej” przyniosło szereg doświadczeń i uwidoczniło konieczność uruchomienia czasopisma naukowego, uwzględniającego szerszy zakres podejmowanej problematyki i zapewniającego niezbędny poziom merytoryczny publikacji. W 1973 r. ukazał się pierwszy tom „Rocznika Wielkopolski Wschodniej” pod redakcją M. Szczepaniaka, wydany na zlecenie KTR i dzięki subwencji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Koninie. Z założenia bowiem nowopowstały rocznik miał podejmować problematykę nie tylko z obszaru ówczesnego powiatu konińskiego, ale także sąsiednich powiatów: kolskiego, słupeckiego i tureckiego. Taki zakres czasopisma wynikał zarówno z przyczyn merytorycznych, jak i pragmatycznych, wynikających z kosztów edycji. Kolejne dwa tomy „Rocznika Wielkopolski Wschodniej” powstały dzięki współpracy i wspólnej partycypacji w kosztach przez zainteresowane powiaty.

W związku z reformą administracyjną kraju dokonaną w 1975 r. i utworzeniem województwa konińskiego nastąpiły także zmiany w ruchu regionalnym, dotychczas funkcjonującym w obrębie zlikwidowanych powiatów. W Koninie powstało z inspiracji władz politycznych i administracyjnych Towarzystwo Społeczno-Kulturalne (TSK), które objęło swoją działalnością obszar całego województwa konińskiego. Członkami TSK miały stać się dotychczas istniejące towarzystwa regionalne, jak też nowopowstające, ale założonym podmiotem ich działania miały być konkretne miasta lub istniejące jednostki administracyjne. TSK stało się również wydawcą "Rocznika Wielkopolski Wschodniej", który począwszy
od 5 tomu, wydanego w 1977 r., począł wychodzić pod nazwą "Rocznika Konińskiego".

W tej sytuacji 24 czerwca 1977 r. na Walnym Zebraniu członków KTR podjęto decyzję przekształcenia dotychczas istniejącego stowarzyszenia w nową organizację o nazwie Towarzystwo Przyjaciół Konina (TPK). Pierwszym prezesem TPK został J. Nawrotek, a wiceprezesami J. Ulatowski i A. Studziński. Funkcję prezesa TPK w latach 1986-1997 pełnił Z. Łabuda. Pod względem celów programowych i form działania TPK nawiązywało do tradycji i osiągnięć KTR. Nadrzędnym zadaniem pozostało kształtowanie uczuć przyjaźni i przywiązania do rodzinnego miasta, budzenie poszanowania zabytków i historii regionu oraz popularyzacja wiedzy o nim. Dla realizacji bardzo zróżnicowanych zadań w ramach Towarzystwa utworzono 6 sekcji problemowych: historyczną, propagandy oraz informacji
i wydawnictw, estetyki miasta i ochrony środowiska, absolwentów szkół średnich, imprez kulturalnych i młodzieżową.

            Sytuacja społeczno-polityczna w kraju na początku lat osiemdziesiątych oraz wprowadzenie stanu wojennego w 1981 r. i wynikające z niego ograniczenia poważnie osłabiły aktywność TPK. Niemniej jednak grupa najbardziej zaangażowanych członków starała się podejmować i realizować różnorodne przedsięwzięcia. Współuczestniczono w obchodach "Dni Konina", inicjowano i organizowano wystawy tematycznie związane z historią i teraźniejszością miast oraz prelekcje i spotkania. Prężnie działała sekcja skupiająca absolwentów konińskich szkół średnich, kierowana przez J. Dobrecką.

            Po roku 1989 TPK przeżyło ostry kryzys organizacyjny, a działalność praktycznie zamarła. Pojawiły się bowiem nowe płaszczyzny społecznej aktywności. Nastąpiły także naturalne zmiany pokoleniowe i nieubłagany proces odchodzenia najstarszych, wielce zasłużonych członków. Wobec zaistniałej sytuacji wiosną 1997 r. grupa zainteresowanych sprawami miasta postanowiła reaktywować działalność TPK. W dniu  15 kwietnia 1997 r. odbyło się walne zebranie TPK, na którym przyjęto nowy statut oraz wybrano nowe władze. Prezesem TPK wybrany został P. Rybczyński, wiceprezesem S. Sroczyński, sekretarzem
Z. Kowalczykiewicz, skarbnikiem K. Tomczak. Ponadto w skład zarządu TPK weszli: D. Kozłowska, Z. Łabuda, L. Hejman.

            Celem TPK było i jest m.in. krzewienie wiedzy historycznej o Koninie i jego mieszkańcach, kultywowanie tradycji regionalnych, popularyzacja wiedzy o Koninie, przyczynianie się do rozwoju gospodarki i kultury Konina, ochronę środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz zabytków miasta, promocja Konina w regionie i w kraju. W latach 1997-2001 zarząd i członkowie TPK starali się na miarę swoich możliwości realizować wyżej wymienione cele stowarzyszenia. Główną formą działalności była przede wszystkim organizacja spotkań, odczytów, prelekcji i sympozjów, dotyczących przeszłości Konina oraz bieżących problemów miasta i jego mieszkańców.

TPK będąc w swojej istocie stowarzyszeniem o charakterze społeczno-kulturalnym, nie zamykało się bowiem w minionych latach wyłącznie w sferze tradycji i kultury, podejmując również problemy istotne dla współczesnego Konina. Temu celowi miała służyć organizacja spotkań w ramach konwersatorium – „Konin dziś i jutro”, poświęconych różnorodnym aspektom rozwoju miasta i regionu. Miedzy innymi w dniu 2 września 1997 r. zorganizowano konwersatorium   „Problemy komunikacyjne miasta Konina”, 5 marca 1998 r. „Przyszłość Konińskiej Starówki”, w dniu 14 września 1999 wspólnie z Wyższą Szkołą Zawodową na temat „Perspektywy Rozwoju Regionu Konińskiego do roku 2010. Celem tych spotkań było z jednej strony zapoznanie członków TPK i zainteresowanych mieszkańców
ze aktualnym stanem poruszanych problemów i kierunkami ich rozwiązywania, z drugiej natomiast strony wymiana opinii, poglądów i konkretnych sugestii kierowanych do osób zajmujących się podejmowaną problematyką.

TPK skupia w swoich szeregach osoby emocjonalnie związane ze swoim miastem, reprezentujące kolejne pokolenia koninian. Jest to niezmiernie istotne dla zachowania ciągłości tradycji miasta, ocalenia od zapomnienia ludzi i wydarzeń. Dlatego też Zarząd TPK, przy współudziale Urzędu Miejskiego, który ufundował nagrody, ogłosił w 1998 r. otwarty konkurs na wspomnienia „Konin jaki Pamiętam”. Jego celem było pobudzenie i utrwalenie wspomnień o przeszłości Konina osób związanych z miastem. Konkurs został rozstrzygnięty we wrześniu tegoż roku a rezultaty ogłoszono w trakcie „Miejskiej Inauguracji Roku Kulturalnego”.

TPK współuczestniczyło również w organizacji trzech kolejnych edycji Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego o nagrodę „Milowego Słupa”. Posiadający wieloletnią tradycję konkurs na stałe wpisał się w kalendarz wydarzeń kulturalnych w mieście, a jego ogólnopolski charakter służy promocji Konina. W ramach tegoż konkursu przyznawana jest „Nagroda Towarzystwa Przyjaciół Konina”, którą honorowano każdorazowo utwór tematycznie związany z miastem i regionem.

Szczególnie istotnym polem działalności było krzewienie wiedzy historycznej o Koninie. Temu celowi służyć miały organizowane we współpracy z Miejska Biblioteką Publiczną i Towarzystwem Przyjaciół Książki seminaria historyczne, prelekcje i wystawy pod wspólnym tytułem „Konin-dzieje miasta”. TPK podejmowało również działania mające na celu zwrócenie uwagi władz i społeczeństwa na stan zabytków oraz miejsc pamięci narodowej na terenie Konina.

            TPK z racji swojego charakteru nie jest organizacja sformalizowaną w zakresie wewnętrznej organizacji i form działania. W dużej mierze opiera się na indywidualnych działaniach i inicjatywach członków, utożsamiających się w swojej aktywności społecznej oraz zawodowej z działaniami na rzecz miasta i lokalnej społeczności. Pozwala to na dowolny wybór zainteresowań. Myślą przewodnia tych działań jest służenie możliwą pomocą władzom miasta, innym organizacjom społecznym i instytucjom we wszelkich działaniach służących miastu i jego mieszkańcom.

            W lutym 2002 r. odbyło się walne zebranie sprawozdawczo-wyborcze członków TPK, na którym wybrano nowy zarząd oraz określono kierunki działania w najbliższych latach. W skład nowego zarządu weszli: P. Rybczyński - prezes, S. Sroczyński - wiceprezes,
Z. Kowalczykiewicz - sekretarz i L. Hejman - skarbnik.

            W marcu 2003 r. ukazał się pierwszy numer „Koninianów”, dodatku do tygodnika „Przegląd Koniński”. Duszą i motorem tego przedsięwzięcia od początku pozostawał Stanisław Sroczyński, w tym czasie wiceprezes TPK, pomysłodawca, który wziął na swoje barki ciężar redaktora prowadzącego. Początkowo autorami tekstów byli głównie członkowie Zarządu TPK, ale z czasem krąg ten uległ znacznemu powiększeniu.

            W 2005 r. nastąpiły zmiany we władzach TPK. Funkcję prezesa objął S. Sroczyński, a w skład zarządu weszli ponadto: P. Rybczyński – wiceprezes, Z. Kowalczykiewicz – sekretarz, H. Janasek – skarbnik, J. Sznajder – członek. W 2007 r. przy TPK powstał  Komitet Budowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego, którego efektem działań było powstanie pomnika usytuowanego przed konińskim ratuszem i odsłoniętego 11 listopada 2008 r.

Walne Zebranie Członków 20.10.2009 r. dokonało wyboru nowego składu zarządu.

Niezwykle uroczyście odbyła się 15 listopada 2009 r. „Chwila zadumy i refleksji” na cmentarzu z lat I wojny światowej. W grudniu 2009 wydano pod patronatem TPK kalendarz ścienny z okazji 100-lecia polichromii E. Niewiadomskiego w konińskiej farze. 1 stycznia 2010 po raz drugi został oddany hołd pisarce Zofii Urbanowskiej w rocznicę śmierci (71). Wiele dyskusji wzbudziło konserwatorium „Bulwary konińskie” 9.03.2010.

W 2010 r. TPK po raz pierwszy uczestniczyło w Jarmarku św. Bartłomieja proponując przechadzki do najcenniejszych obiektów zabytkowych Konina. W kolejnych latach również zwiedzano obiekty, a od 2012 r. wprowadzono grę rodzinną.

1 listopada 2010 roku przeprowadzono I kwestę w ramach działań Komitetu Wsparcia Renowacji Konińskich Nekropolii. Prace remontowe zajmowały sporo czasu w każdym kolejnym roku. Fundusz kwest był wsparty dwukrotnie koncertem charytatywnym i aukcją obrazów na rzecz renowacji konińskich nekropolii w lutym 2013 r. i w marcu 2014 r. w kościele ewangelicko - augsburskim Świętego Ducha w Koninie przy ul. Dąbrowskiego 1.

26.01.2011 uchwalono nową składkę w wysokości 12 zł. Zarząd uzyskał nr REGON i NIP dla Towarzystwa, w miesiącu lutym założono profil TPK na facebooku http://www.facebook.com.tpk.konin i konto e-mail tpkkonin@gmail.com . W maju 2011 uczczono setny nr Koninianów. Ważnym przedsięwzięciem było zorganizowanie konferencji popularnonaukowej „860 lat Inskrypcji Konińskiej”, która odbyła się 25 listopada 2011 r. Została ona zorganizowana we współpracy z PTTK Oddział w Koninie oraz Miejską Biblioteką Publiczną i objęta Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Konina. Wtedy po raz pierwszy odbyło się czytanie Inskrypcji Konińskiej, powtórzone w latach 2012, 2013 i 2014 na Dni Konina.

Corocznie odbywał się konkurs poetycki wspólnie z MBP. Odbył się kolejny spacer historyczny „Szlakiem miejsc związanych z wydarzeniami 1918 r. w Koninie” (11.11.2011 r.). W marcu 2012 przeżyliśmy zmianę siedziby. Z synagogi czasowo przemieściliśmy się wraz z MBP na ulicę Benesza, by po roku osiąść w gościnnej filii MBP Starówka przy ul. Urbanowskiej 1.

Od 2012 r. TPK włączyło się w akcję "ZAPAL ZNICZ PAMIĘCI" Radia Merkury. W 2013 r. TPK wsparło akcję „Tak dla odbudowy dworca Konin”.

W styczniu 2013 pożegnaliśmy Zbigniewa Łabudę, prezesa TPK w latach 1986-1997.

Walne Zebranie Członków 10.01.2014 r. wybrało prezesem Piotra Rybczyńskiego. W skład zarządu TPK na kolejną kadencję weszli Wanda Gruszczyńska (skarbnik), Henryk Janasek (wiceprezes), Damian Kruczkowski i Tadeusz Kowalczykiewicz (członkowie) oraz Maria Zelek (sekretarz). Komisji rewizyjną stanowili: Piotr Pęcherski (przewodniczący), Genowefa Dąbek i Bartosz Kiełbasa.

Zarząd corocznie zajmował się remontami zabytkowych grobów i organizacją kolejnych kwest. Ważne były również rocznice historyczne (bitwa pod Olszowym Młynem, Zofia Urbanowska, 100-lecie bitwy pod Koninem 9.11.1914). W 2015 r. kompleksowo oznakowano groby wyremontowane z udziałem funduszy z kwest 2010 – 2014. Straciliśmy dwoje ważnych członków: Jadwigę Szymczak (walczyła o cmentarzyk z I wojny światowej) i Roman Sobczaka (pierwszy prezes TPK w latach 1977-1986).

W 2016 kontynuowane były prace kwestarskie i remontowe oraz imprezy cykliczne. Prezes Piotr Rybczyński wygłosił dwie ważne prelekcje z okazji 100-lecia elektrowni konińskiej i 100-lecia przebudowy konińskiego ratusza. TPK wyraziło swoje stanowisko powyburzaniu domu talmudycznego na Starówce. 5.11. odbył się spacer po garnizonowym Koninie. 1.12 świętowaliśmy 150. numer periodyku Koniniana. Pan Stanisław Sroczyński przekazał redakcję Bartoszowi Kiełbasie i Damianowi Kruczkowskiemu, zaś sam pozostał redaktorem honorowym.

Rok 2017 rozpoczął się tradycyjnym spotkaniem przy grobowcu rodziny Zofii Urbanowskiej. Obecni na uroczystości strażacy OSP Kowalewek zaprosili na imieniny Zofii 16.05 do Kowalewka, miejsca urodzenia pisarki. W lutym zgłosił się pan Mariusz Harmasz z propozycją realizacji filmu o Koninie. 10.02 Piotr Rybczyński wygłosił odczyt o pobycie dragonów 13. (5.) pułku kargopolskiego w Koninie. MBP wydała książkę „Koniński Słup Drogowy”, ważną dla Towarzystwa. W marcu rozpoczęły się prace nad stroną tpk.konin.pl. 31 marca D. Kruczkowski zrezygnował z redagowania periodyku Koniniana. Członkowie TPK zaangażowali się w prace komitetu odbudowy dziewiętnastowiecznej kapliczki przy farze.

W 2017 roku Jadwiga Naskręcka (członek komisji rewizyjnej TPK w kadencji 2005 - 2009) i Izydor Garbaciak (członek wspierający) odeszli na wieczną wartę.

spisała W. Gruszczyńska